Karayolu ihracat süreci oldukça detaylı ve işlemler gerektiren bir süreci kapsamaktadır. Aynı zamanda karayolu taşımacılıkta tehlikeli malların taşıması da yapılmaktadır. Buna ADR taşımacılık denir. Bir Avrupa Anlaşması olan bu taşımacılıkta tehlikeli maddelerin güvenli ve çevreye zarar vermeyecek şekilde taşınması gözetilir. Araç talebinde bulunduktan veya talebin onaylanıp olumlu sonuçlanmasının ardından hangi tip taşımacılık yapılacağı belirlenmektedir. Taşımacılık tipi ve nakliye maliyetleri gibi planlamalar halledildikten sonra, yükler araca yüklenmektedir. Yük ve aracın bilgileri gümrük dairesine iletilir. Gümrük müşaviri evrakları, kontrol etmesinden ve düzenlemesinden sonra çıkış gümrüğüne iletmektedir. İhracatı gerçekleştirilecek malın gümrük beyannamesine uygunluğu için muayene edilir. Gümrük idaresinde bu beyannamenin üzerindeki bilgiler kontrol edilir, karşılaştırılır. Bu sırada ihraç edilecek malın muayenesi için ilgili belgeler muayene memuruna verilmektedir. Muayene işlemi tamamlandıktan sonra ise ihraç malları karayolu taşımasını gerçekleştirecek araca yüklenir. Yükleme yapıldıktan sonra mallar mühür altına alınarak nakliyeci firmanın hazırladığı karnenin, beyannameye uygunluğu kontrol edilir ve tescil işlemi yapılır. Beyanname kapatıldıktan sonra ilgili muayene memuruna iade edilir.
Karayolu İhracat Sürecinde Gümrük Kapısında Yapılan İşlemler
İlk olarak Gümrük Muhafaza İşlemleri için araç sürücüsü Tır karnesini ve transit beyannamesi gibi diğer gerekli belgelerini Türkiye’deki Gümrük Sahasına girişte Gümrük Muhafaza Memuruna gösterir. Gümrük Muhafaza Memuru hem belgeleri kontrol eder hem de aracın dıştan kontrolünü yapar. Bu kontroller, güvenlik mührünün sağlamlığını, dorse plakalarını ve aracın brandasında delik, yırtık gibi hasarların olup olmamasını içerir. Polis noktasına gelen araç sürücüsü polise pasaportunu verir ve çıkış damgası uygulanır. Daha sonra araç kantarda tartılır ve kantar fişi araç sürücüsüne verilir. Gümrük Tescil işlemleri için araç sürücüsü tır karnesi ve gerekli belgeleri Çıkış Özet Beyanı Onay Personeline iletir. Gümrük Muhafaza işlemleri için araç ve eşya ile ilgili herhangi bir olumsuzluğa rastlanılmaması durumunda aracın yurt dışına çıkışı sağlanır. Eğer ihraç malları taşıyan araç Türkiye’ye giriş yapmaya çalışıyorsa, aynı işlemler sonrası Gümrük Muhafaza Memuru araç sürücüsünün gümrük işlemlerinin kontrol eder. Bir olumsuzluk görülmediği takdirde araç Türkiye’ye girişini sağlar.
Karayolu Taşımacılığında Talep Edilen Belgeler
Ülkemizde ve dünyada en çok tercih edilen taşımacılık yöntemlerinden biri kara yolu taşımacılığıdır. Makedonya taşımacılık olarak karayolunu çokça tercih eden ülkelerden biridir. Fakat uluslararası ihracatın kara yolu üzerinden gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan belgeler bulunmaktadır. Bu belgeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Karayolu Taşıma Belgesi (CMR Belgesi)
Bu belgenin iki amacı bulunmaktadır. İlki taşıyıcının yükü teslim aldığını doğrulamak, ikincisi ise taşıyıcı ve tedarikçi arasında bir taşıma sözleşmesi oluşturmaktır.
- Tır Karnesi (Carnet Tır) ve T1 Belgesi
Tır Karnesi, uluslararası kara taşımacılığının kolaylaştırılması için hazırlanan bir gümrük transit belgesidir. Gümrükten çıkış yapılabilmesi için Tır karnesi mutlaka bulunması gerekmektedir.
- Nakliyeci Makbuzu ve FIATA Tesellüm Belgeleri
Nakliye firmasının, Uluslararası Taşıma İşleri Organizatörleri Dernekleri Federasyonu’na (Federation of Freight Forwarders Associations) üyeliği bulunmalıdır.
- Ticari Fatura (Commercial Invoice)
Gönderici ve alıcı arasında satış sözleşmesi niteliği gören Uluslararası Mal Faturası, malların gümrükten geçebilmesi için gerekli bilgileri içeren bir faturadır.
- Çeki Listesi (Packing List)
Çeki listesi, taşınan malların miktarını, ağırlığını göstermek için düzenlenen bir belgedir.
- TR Dolaşım Belgesi
Avrupa Topluluğu ülkelerine sanayi ürünleri ve tarım ürünlerinin ihracatı için gerekli olan bir belgedir.
- Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin)
İhraç edilecek eşyanın ülke menşeli olduğunu gösterir.
- TİO (Taşıma İşleri Organizatörü) Belgesi
Freight forwarding yapılabilmesi için gerekli olan bir belgedir.
- C2 Yetki Belgesi
Eşya taşımacılığı yapan gerçek ve tüzel vergi mükelleflerine verilmektedir
- Paket Postası Makbuzu
Genellikle kargo hizmetlerinde kullanılmaktadır. Kıymetli belge niteliğinde değildir.
- Nakliyeci Makbuzu
İhracatçılara malların sevk edilmek üzere teslim alındığını gösteren makbuz belge niteliğindedir.